2 lutego 2013

Kompleks (łac. complexio ‘połączenie’, ‘wyrównanie’) — zbiór myśli, słów, wyobrażeń silnie skojarzonych z pewną inną ważną i silnie zabarwioną emocjonalnie myślą, która zwykle bywa wyparta ze świadomości, stłumiona (myśl taką zwie się niekiedy jądrem kompleksu). Powrót do świadomości tego jądra kompleksu wywołuje zwykle nieprzyjemne afekty, takie jak lęk, niepokój, wstyd. Z tego względu istnieje silna tendencja do unikania, zapominania jądra kompleksu a także wszystkich innych myśli i słów, które na drodze skojarzeń mogą przywieść do świadomości niechcianą, wypartą myśl (jądro kompleksu).
Istniejące kompleksy wywierają silny wpływ na zachowanie jednostki i wyrażają się w różnorakich dążeniach, obawach, postawach wobec otoczenia oraz nerwicowych reakcjach.

Jedzenie kompulsywne (kompulsywne obżeranie) — zaburzenie odżywiania polegające na spożywaniu dużych ilości pokarmu w niekontrolowany sposób, bez odczuwania fizycznego głodu. Określane także jako "uzależnienie od jedzenia".

Głód, łaknieniefizj. odczucie stanu organizmów wyższych związane z niedoborem pożywienia, składników pokarmowych (takich jak np. białka, tłuszcze, cukry, witaminy czy sole mineralne). Jest także popędem przyczyniającym się do zachowań skierowanych na pobieranie pokarmu i jego zdobywanie.

Wspólnym mianownikiem zachowań, składających się na jedzenie kompulsywne, jest okresowe występowanie napadów niekontrolowanego jedzenia, których podłożem są przyczyny emocjonalne, nie zaś rzeczywiste uczucie głodu. [...] Charakterystyczne dla opisywanej przypadłości jest tzw. "zajadanie problemów", polegające na tym, że osoba tłumi w ten sposób emocje i rozładowuje stres. Dochodzi do sytuacji, w których automatyczną reakcją na stan podwyższonego napięcia czy lęku staje się jedzenie, które wydaje się pełnić rolę "narkotyku" pozwalającego zapomnieć o nieprzyjemnych przeżyciach, uczuciach czy ważnych decyzjach do podjęcia.

BED, (binge-eating disorder, napady objadania się) — zaburzenie jedzenia klasyfikowane w DSM-IV. Istotą jest utrata kontroli nad wielkością przyjmowanych pokarmów.

Mukofagiazaburzenie łaknienia polegające na zjadaniu własnych wysuszonych wydzielin z nosa. Jest to czynność dość powszechna, ale stanowiąca tabu, uważana przez większość za obrzydliwą, nawet przez tych, którzy sami to robią. Mukofagia należy do zaburzeń, które można określić jako łaknienie spaczone.

Dłubanie w nosie (rhinotillexis; gr. rhinos → nos, tillexis → nałóg dłubania) — czynność wydobywania z nosa zaschniętej wydzieliny lub ciał obcych, bądź przemieszczania obiektów w nosie za pomocą palca. [...]
Dłubanie w nosie niesie ze sobą pewne zagrożenia. Zranienia (przeczosy) mogą wywołać infekcje, krwawienie z nosa (w 25% przypadków), a w rzadkich przypadkach perforację przegrody nosowej. Z powodu specyficznego unaczynienia żylnego nosa i otaczających go tkanek, infekcja może rozprzestrzenić się z nosa do mózgu - z tego powodu obszar od kącików ust po szczyt piramidy nosa, włącznie z nosem i kością szczękową, znany jest jako trójkąt śmierci. Scenariusz ten jest jednak bardzo mało prawdopodobny przy zwyczajnym dłubaniu. [...]
Choć dłubanie w nosie to czynność powszechna, w większości kultur uważane jest za tabu. O ile wielu osobom zdarza się dłubać w nosie, obserwowanie tej czynności u innych powoduje mieszane uczucia wstrętu i rozbawienia.
Dłubanie w nosie uważane jest za "niehigieniczne". Rzeczywiście, czynność ta nie służy czyszczeniu nosa w sensie higienicznym, lecz udrożnieniu dróg oddechowych, gdyż najważniejszą funkcją wydzieliny nosowej jest filtrowanie wdychanego powietrza z zanieczyszczeń stałych. W porównaniu z dłubaniem, wydmuchiwanie nosa w chusteczkę nie jest uważane za aż tak niehigieniczne.

Obgryzanie paznokci (onychofagia) — szkodliwy nawyk polegający na notorycznym gryzieniu paznokci podczas stresu, głodu lub nudy. Nawyk obejmuje najczęściej równomiernie wszystkie palce, bez faworyzacji jakiegoś z nich. Efektem obgryzania jest skrócenie płytki paznokciowej (Micronychia), analogiczne jak w twardzinie czy zespole Klippla-Trénaunaya.
Obgryzanie paznokci wpływa negatywnie na stan zdrowia, a zmiana wyglądu i deformacje paznokci to tylko jeden z wielu aspektów. Osoby gryzące paznokcie rozumieją, że takie zachowanie nie jest akceptowane przez innych, co może mieć negatywny wpływ na ich stan psychiczny.
Zaburzona zostaje bariera odpornościowa, którą normalnie jest ciągła skóra z przydatkami. W konsekwencji, zwiększone jest ryzyko zakażeń bakteryjnych oraz grzybiczych. Zaburzenie ciągłości objawia się także drobnymi krwawieniami.
Wkładanie palców do jamy ustnej sprzyja też infekcjom w tamtym rejonie, takim jak opryszczka czy zapalenie dziąseł. Dzieci z nawykiem obgryzania paznokci częściej są nosicielami enterobakterii.

Labilność emocjonalna w psychologii oznacza chwiejność emocjonalną, łatwe przechodzenie do stanów skrajnych emocjonalnie, szybkie i częste zmiany emocji. Osoba przejawiająca labilność emocjonalną reaguje nieadekwatnie na bodźce. Bardzo często u tego typu osoby występują stany lękowe, drażliwość, a także nagłe wybuchy gniewu lub płaczu.
Ludzie o tego typu zaburzeniach psychicznych, często nazywani są neurotykami, mają problemy z utrzymaniem kontroli nad swoimi popędami oraz gorzej radzą sobie ze stresem.

Autoagresja — działanie mające na celu spowodowanie sobie psychicznej albo fizycznej szkody. Autoagresja bywa elementem takich zaburzeń psychicznych jak borderline, psychopatia czy schizofrenia.

Osobowość chwiejna emocjonalnie typu borderline (pograniczne zaburzenie osobowości, osobowość borderline, BPD.
Osobowość borderline charakteryzują: wahania nastroju, napady intensywnego gniewu, niestabilny obraz siebie, niestabilne i naznaczone silnymi emocjami związki interpersonalne, silny lęk przed odrzuceniem i gorączkowe wysiłki mające na celu uniknięcie odrzucenia, działania autoagresywne oraz chroniczne uczucie pustki (braku sensu w życiu). [...]
W ICD-10 używa się pojęcia "osobowości chwiejnej emocjonalnie" (F60.3), która występuje w dwóch podtypach: impulsywnym (F60.30) i borderline (F60.31).
Dla typu borderline muszą wystąpić co najmniej trzy spośród cech wymienionych przy typie impulsywnym (powyżej), oraz co najmniej dwie spośród poniższych:
  1. zaburzenia w obrębie i niepewność co do obrazu ja (self image) oraz celów i wewnętrznych preferencji (włączając seksualne),
  2. ciążenie ku byciu uwikłanym w intensywne i niestabilne związki, prowadzące często do kryzysów emocjonalnych,
  3. nadmierne wysiłki uniknięcia porzucenia,
  4. powtarzające się groźby lub działania o charakterze autoagresywnym (self-harm),
  5. chroniczne uczucie pustki.
Zgodnie z DSM-IV, pograniczne zaburzenie osobowości (301.83) występuje, jeżeli przez dłuższy czas utrzymuje się co najmniej pięć spośród wymienionych dziewięciu kryteriów:
  1. gorączkowe wysiłki uniknięcia rzeczywistego lub wyimaginowanego odrzucenia,
  2. niestabilne i intensywne związki interpersonalne, charakteryzujące się wahaniami pomiędzy ekstremami idealizacji i dewaluacji,
  3. zaburzenia tożsamości: wyraźnie i uporczywie niestabilny obraz samego siebie lub poczucia własnego ja (sense of self),
  4. impulsywność w co najmniej dwóch sferach, które są potencjalnie autodestrukcyjne (np. wydawanie pieniędzy, seks, nadużywanie substancji, lekkomyślne prowadzenie pojazdów, kompulsywne jedzenie),
  5. nawracające zachowania, gesty lub groźby samobójcze albo działania o charakterze samookaleczającym,
  6. niestabilność emocjonalna spowodowana wyraźnymi wahaniami nastroju (np. poważnym epizodycznym głębokim obniżeniem nastroju (dysphoria), drażliwością lub lękiem trwającymi zazwyczaj kilka godzin, rzadko dłużej niż kilka dni),
  7. chroniczne uczucie pustki,
  8. niestosowny, intensywny gniew lub trudności z kontrolowaniem gniewu (np. częste okazywanie humorów (ang. frequent displays of temper), stały gniew, powtarzające się bójki),
  9. przelotne, związane ze stresem myśli paranoiczne (ang. paranoid ideation) lub poważne symptomy rozpadu osobowości (ang. dissociative symptoms).

Osobowość chwiejna emocjonalnie typ impulsywnyzaburzenie osobowości, w którym występuje wzorzec zachowań gwałtownych, przy braku przewidywania ich konsekwencji.
W ICD-10 występuje pojęcie osobowości chwiejnej emocjonalnie (F60.3)[1]., która występuje w dwóch podtypach:

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE ICD-10:
  • niestabilność emocjonalna
  • brak kontroli działań impulsywnych
  • wybuchy gwałtownych zachowań
  • tysiące myśli w głowie
  • ochota wyżycia się na innych
  • duże napięcie w sobie
  • wroga postawa
  • wrogie spojrzenia na ludzi
  • nienawiść
Muszą wystąpić co najmniej trzy spośród cech wymienionych poniżej, a w tym druga:
  • wyraźna tendencja do nieoczekiwanych działań bez zważania na konsekwencje
  • wyraźna tendencja do zachowań kłótliwych i do wchodzenia w konflikty z innymi, szczególnie jeżeli impulsywne działania zostały pokrzyżowane lub skrytykowane
  • ciążenie ku erupcjom gniewu lub gwałtowności, połączone z niezdolnością do kontrolowania wynikającego z tego wybuchowego zachowania
  • trudność utrzymania jakiegokolwiek kursu działań, który nie wiąże się z natychmiastową nagrodą
  • niestabilny i kapryśny nastrój

Wściekłość narcystyczna to wściekłość, pogarda lub bunt okazywany przez ludzi z osobowością narcystyczną w odpowiedzi na rzeczywistą lub wyimaginowaną krytykę, w wyniku której czują się odrzuceni, poniżeni lub zagrożeni.

Osobowość narcystycznazaburzenie osobowości, w którym występuje wzorzec zachowań zdominowany nastawieniem wielkościowym (w wyobraźni lub na jawie), potrzebą bycia podziwianym, brakiem empatii i niezdolnością do przyjęcia perspektywy innych osób.

Perfekcjonizm — postawa człowieka, która stawia dokładność wykonywanych czynności na najwyższym miejscu. Nadmierny perfekcjonizm jest w psychologii czasem nazywany dewiacją, która praktycznie uniemożliwia normalne funkcjonowanie.

Zaburzenie dysocjacyjne tożsamości (osobowość mnoga, osobowość naprzemienna, osobowość wieloraka, rozdwojenie osobowości, rozdwojenie jaźni, ang. multiple personality, dissociative identity disorder, DID) – zaburzenie dysocjacyjne, polegające na występowaniu przynajmniej dwóch osobowości u jednej osoby. Zazwyczaj poszczególne osobowości nie wiedzą o istnieniu pozostałych.
Nie tylko wzorce zachowań różnych osobowości są zazwyczaj odmienne, każda osobowość ma odrębną tożsamość, wspomnienia, zdarza się, że nawet płeć, iloraz inteligencji, ciśnienie krwi, ostrość wzroku, preferencje seksualne, czy alergie. Osobowości mogą też wykazywać cechy charakterystyczne dla osób w odmiennym wieku. Badania czynności układu nerwowego mogą wykazać różnice w pracy mózgu poszczególnych osobowości u tej samej osoby.
Mechanizm powstawania nie jest dobrze poznany. Jako dysocjacja, osobowość mnoga wytwarza się po szczególnie bolesnych, traumatycznych przeżyciach i kryzysach, przebytych w dzieciństwie i powiązanych z tematyką śmierci oraz seksualności. Charakteryzuje się dezintegracją ego, integralność którego zapewnia możliwość pozytywnego włączania zdarzeń zewnętrznych i doświadczeń społecznych w obręb percepcji. Osoba niezdolna do zinternalizowania zdarzeń zewnętrznych może doświadczać poczucia emocjonalnego rozregulowania, w ekstremalnych przypadkach tak intensywnego, że prowadzącego do dysocjacji własnej osobowości (łac. dissociatio - rozdzielenie).
Brak jest danych na temat rozpowszechnienia osobowości wielorakiej. Zaburzenie jest diagnozowane rzadko, występuje w okresie młodzieńczym i dzieciństwie; częściej u kobiet niż u mężczyzn.